Zeytin yerken alzheýmer oluyoruz haberimiz yok

Zeytini, zehirli tekstil boyasý ile veya demir sülfat gübresi ile karartýp satýyorlar. 'Kararsýn, parlasýn' diye zeytin havuzuna atýlan demir parçalarý alzheýmer hastalýðý yapýyor.

Zeytin yerken alzheimer oluyoruz haberimiz yok. Bu kadarla da kalmýyor. 'Bozulmasýn' diye de tenekelere antibiyotik atýlýyor. Avrupa'da tekstil boyamalarýnda bile 'kanserojen' özellikleri dolayýsýyla yasaklanmýþ tekstil boyalarý ile karartýlmýþ zeytinler çarþý pazarda serbestçe satýlýyor

Gerekli denetimler yapýlmadýðý için hýzla yaygýnlaþan hileli gýdalar saðlýðýmýzý tehdit ediyor. Hilebazlar, yalnýzca halkýn saðlýðý ile oynamýyor, saðlýk kurallarýna uygun imalat yapan dürüst firmalarý da zor durumda býrakýyorlar.

Piyasada yaptýðýmýz araþtýrmalar sonucunda edindiðimiz bilgilere göre zeytin piyasasýnda yapýlan sahtekârlýklarýn haddi hesabý yok. Öyle bir boyuta varmýþ ki yasalara uygun, saðlýklý imalat yapan firmalar pazar kaybetmeye baþlamýþlar. Çünkü sahtekârlar, çeþitli hilelerle maliyeti düþürerek daha ucuz fiyatla 'parýl parýl' parlayan, hepsi kömür gibi kapkara boyalý zeytin satarak pazar paylarýný geniþletiyorlar. Bugün piyasada tekstil boyasý ile boyanmýþ ya da demir sülfat gübresi ile karartýlmýþ sofralýk zeytinler, raf ömrünün uzamasý için antibiyotikle iþlenerek çarþý pazarda serbestçe satýlýyor. Halkýn saðlýðýný hiçe sayan bazý üretici çiftçiler ile hilebaz firmalarýn, zehirli kansorejen maddelerle kirlettikleri zeytinlerin satýþýný engellemek için alýnmýþ hiçbir önlem de yok.

Boyalý zeytinler önce Aydýn - Akhisar yöresinde ortaya çýktý ve giderek kuzeye doðru yaygýnlaþtý.

Sofralýk zeytini boyamak için önceleri tekstil boyasý kullanýldý. Kanserojen olduðu için Avrupa'da, tekstil sektöründe bile kullanýmý yasak olan 'oksidation fetroamin' boyasý ile boyanan zeytinler pazara sürüldü. Bunlar hiçbir denetime takýlmadan pazarcýlar, bakkallar ve marketler eliyle tüketiciye satýldý ve afiyetle yendi. Boyalý zeytin hýzla yayýldý. Çünkü, tüketici hepsi ayný renkte olmayan alacalý kara zeytini deðil, parýl parýl parlayan, hepsi Erzurum oltu taþý gibi simsiyah olan boyalý zeytini, daha iyi sanarak tercih etti. Ýþ çýðrýndan çýktý, evinin altýndaki beton havuzda kendi zeytinini salamuraya yatýran küçük çiftçiler bile zeytinlerini boyamaya baþladý. Boyalý zeytin kasaba pazarlarýnda da satýlýr oldu. Ancak piyasada boya satan kimya firmalarýnýn uyarýsý üzerine zeytin boyamasýnda oksidation fetroamin kullanýlmaktan vazgeçildi. Onun yerine çok daha ucuz fakat daha tehlikeli baþka bir boya bulundu.

Demir sülfatta arsenik var

Ýthal tekstil boyasý olan oksidation fetroamin biraz pahalý idi. Ama demirçelik fabrikalarýnda atýk olarak ortaya çýkan teknik demir sülfat çok daha ucuzdu. Fabrikalarda üretilen demir, sülfirik asitle iþleniyor bu iþlem sonucunda ortaya çýkan teknik demir sülfat tarlada gübre olarak kullanýlýyordu.

Tekstil boyasýný býrakan bazý zeytinciler, þimdi 50 kiloluk çuvalýný 12 - 15 milyon liraya aldýklarý demir sülfatla boyama yapýyorlar. Zeytin havuzuna bir miktar bu maddeyi attýðýnýz zaman havuzdaki tüm zeytin kapkara oluyor. Tüketici de hiçbir farklý renk tonu olmayan kömür gibi kapkara renkteki bu zeytini tercih ediyor. Demir - çelik fabrikalarýnda tehlikeli bir atýk madde olarak ortaya çýkan teknik demir, arsenik, civa, kurþun gibi aðýr metaller ihtiva ettiði için kesinlikle gýdalarla temas etmemesi gereken bir madde. Çünkü vücutta biriken bu aðýr metallerin son yýllarýn moda hastalýðý olan alzheimere yol açtýðý düþünülüyor.

Kendi kârlarý için saðlýksýz üretimden kaçýnmayan bazý üreticiler, kendilerini uyaran gübre bayilerine, 'Tarlada zeytin aðaçlarýna dökeceðim' diye aldýklarý demir sülfat gübresini, zeytin havuzlarýna dökmekten hiç çekinmiyorlar. Çünkü Tarým Bakanlýðý ya da Saðlýk Bakanlýðý'nýn bu konuda bir denetim yaparak kendilerini yakalamayacaðýný biliyorlar. Bu açýdan hiç kimsenin korkusu, çekincesi yok.

Antibiyotik kullan

Tüketiciyi bekleyen bir baþka tehlike ise antibiyotik. Havuzda tuzlu suda olgunlaþýp pazara gönderilmek üzere 18 kiloluk tenekelere konan zeytinlerin bozulmamasý için pastörize edilmesi gerekiyor. Ama firmalarýn çoðunda pastörizasyon iþlemi yapacak cihazlar yok. Bu nedenle pazara gönderilen zeytinlerin çabuk bozulmamasý, raf ömrünün uzamasý için, tenekelerin içine antibiyotik atýlýyor. Böylece hiçbir þeyden haberi olmayan tüketici, zeytin yedikçe vücuduna antibiyotik yüklendiðini farketmiyor bile.

Saðlýklý üretim yapan firmalar da sahtekârlardan dert yanýyor

Tüketiciyi koruma dernekleri bizde etkili olamadý. Baþta Saðlýk Bakanlýðý ile Tarým Bakanlýðý olmak üzere, devlet kuruluþlarý ve belediyeler de bu konulara duyarsýz ve ilgisiz kalýyorlar. Geriye biz tüketicilerin dikkati kalýyor. Tabii dikkat edeceksek, neresine bakacaðýz, hangi ürün temiz, hangisi deðil, bilmek gerekiyor. Tüketiciler olarak zeytinde ne yapabileceðimizi anlatmaya çalýþayým.

Naturel kara zeytin, Oltu taþý ya da kömür gibi kapkara olmaz. Bazýlarý karadýr ama bazýlarý da grimsi siyah, kýzýl kahverengi gibi çeþitli renk tonlarýndadýr. Boyanmýþ zeytinlerin tümü ise ayný tonda kapkara olur. Aslýnda boyalý ile naturel olaný ayýrmak çok zor bir iþ deðil. Alacaðýnýz zeytini gözle muayene ederek bunu anlayabilirsiniz. Boyalý zeytinin çekirdeði de kapkaradýr. Boya zeytine nüfuz eder, çekirdeði bile karartýr. Naturel zeytinin çekirdeði ise kapkara deðil, çoðu zaman grimsi siyah ya da kýzýl kahverengidir. Bir de en önemlisi 'ucuz' diye pazarda, markette nerede olursa olsun açýkta satýlan zeytinlere þüphe ile bakmamýz lazým. Bunlarýn görüntüsünü, rengini gözle kontrol edip çekirdeðine bakmadan almayýn. Keseniz müsait ise markalý zeytinleri tercih edin. Ciddi firmalar adlarýna leke getirecek boyalý üretim yapmazlar.

Ýstanbul'dan Bursa'ya, Çanakkale'den Akhisar'a kadar pek çok üretici firma ve uzman bilimadamý ile görüþtüm. Hiçbiri adýnýn yazýlmasýný istemedi. Bu nedenle bu yazýda firma ya da kiþi adý yok. Yaptýðým araþtýrmalar sonucunda birçok firmanýn saðlýk kurallarýna uygun üretim için maliyetten kaçýnmadýðýný, bu firmalarýn da sýkýntýlý olduklarýný gördüðümü de belirteyim. Bu firmalarýn da harekete geçmesi gerekiyor, ama asýl Saðlýk Bakanlýðý ile Tarým Bakanlýðý'ný göreve davet etmek lazým. Firmalar saðlýksýz üretimin nasýl yapýldýðýný, kimlerin yaptýðýný herkesten çok daha iyi biliyor. Boyalý ürünü daha iyi tanýyorlar. Bir kere onlar harekete geçmeli. Boyalý üretimleri þikâyet etmeliler. Kamu kuruluþlarý da bu gibi halk saðlýðýný tehdit eden konulara duyarlýlýk göstermeli. Ama görev Saðlýk ve Tarým bakanlýklarýnýn. Her ikisi de kendilerine baðlý birimler aracýlýðý ile bu konuyu takip ettirmeli.

Kara zeytin kapkara olmaz, alacalý olur

Zeytin meyvesi aðaçtan toplandýðýnda hepsi ayný renk deðildir. Toplanan zeytin danelerinin bazýlarý kararmýþtýr, bazýlarý henüz kararmamýþtýr. Dalýndan toplanan zeytin acý olduðu için yenmez.

Bunlar havuzlarda tuzlu salamura suyu içinde bekletilerek olgunlaþtýrýldýktan sonra yenebilir.

Kararmýþ ve henüz kararmadýðý için kahverengi ve kýzýl kahve renkteki zeytinler olgunlaþmalarý için havuzlarda tuzlu su içinde bekletilir. Altý ay hatta bir yýl bekleyerek olgunlaþan zeytinler havuzdan çýkarýlýp pazara sevkedildiðinde hepsi ayný renkte deðildir. Doðal, tuzlu su ortamýnda olgunlaþtýrýlan bu zeytinlerin bazýsý koyu siyah renkteyken bazýlarý daha açýk siyah renk tonlarýnda olur. Bunlarýn çekirdeði de kara deðil kýzýl ya da koyu kahverengidir.

Ege, Marmara yöresi insaný bunu bildiði için satýn aldýðý zeytinin muhtelif renk tonlarýnda olmasýndan rahatsýz olmaz. Ancak, zeytin üretimi olmayan yörelerin tüketicisi 'kapkara parlayan' zeytinin daha iyi olduðunu sanýyor.

Bu bilinçsizlik yüzünden kansorejen zeytin, naturel zeytini pazardan kovma aþamasýna geldi. Dr.Celalettin SERÝNKAN

Pamukkale Üniversitesi
Ýkt.ve Ýd.Bil.Fakültesi / Ýþletme Bölümü
Yönetim ve Organizasyon ABD.
Kýnýklý Kampüsü 20070
DENÝZLÝ